De Grote Maanhoax van 1835: Nepnieuws met een Telescoop

In de zomer van 1835 werden lezers van The Sun, een populaire New Yorkse krant, getrakteerd op het soort nieuws dat je vandaag vooral op dubieuze Facebook-pagina’s of in de krochten van YouTube zou verwachten. The Sun stond bekend om zijn sensatiebeluste artikelen en werd vaak gezien als de voorloper van de moderne tabloids. De krant beweerde dat astronomen, onder leiding van de beroemde Sir John Herschel, fantastische ontdekkingen hadden gedaan op de maan. Van maanbewoners tot exotische landschappen – het verhaal had alles.

Spoiler alert: het was complete onzin. Maar dat hield mensen niet tegen om massaal te geloven dat er daadwerkelijk maanvleermuizen rondfladderden boven een saffieren tempel.

Wat beweerde The Sun precies?

Volgens de artikelen, die verschenen in een zesdelige reeks, had Herschel een revolutionaire telescoop ontwikkeld waarmee hij levende wezens op de maan kon observeren. En nee, het waren geen saaie stenen of kraters – The Sun beschreef onder andere maanbewoners met vleugels (een soort vleermuis-mensen), blauwe geiten, en tempels van saffier. Klinkt geloofwaardig, toch?

Voor wie denkt dat dit klinkt als een vroege versie van sciencefiction, je bent niet de enige. De beschrijvingen waren zo levendig dat sommige lezers serieus overwoogden hun koffers te pakken voor een ruimtereis.

Waarom trapten mensen hierin?

Laten we eerlijk zijn: 1835 was een tijd waarin wetenschap en magie soms dicht bij elkaar lagen. Het idee dat de maan bewoond kon zijn, was niet zo absurd als het nu klinkt. Bovendien speelde de krant slim in op het vertrouwen in wetenschappers en de groeiende fascinatie voor astronomie. Sir John Herschel was een van de meest gerespecteerde astronomen van zijn tijd – als hij het zei, moest het wel waar zijn.

De artikelen waren zó goed geschreven dat mensen geen tijd hadden om zich af te vragen: “Wacht even, waarom horen we hier alleen over via deze ene krant?

De waarheid achter de hoax

Het hele verhaal bleek later verzonnen door Richard Adams Locke, een journalist die maar al te graag een goede grap uithaalde. Zijn doel? De opkomende sensatiejournalistiek en de onkritische acceptatie van wetenschappelijke claims op de hak nemen. Ironisch genoeg geloofden veel lezers het, wat leidde tot een flinke boost in de oplage van The Sun.

Oh, de ironie. Nepnieuws als marketingstrategie – wie had gedacht dat we dit 200 jaar later nog steeds zouden zien?

Lessen voor vandaag

Waarom is de Grote Maanhoax nog steeds relevant? Omdat het laat zien hoe nepnieuws werkt. Een aantrekkelijk, sensationeel verhaal dat inspeelt op vertrouwen en autoriteit kan razendsnel verspreiden – of het nu gaat over maanbewoners in 1835 of microchips in vaccins in 2024.

Vraag jezelf af:

• Waarom geloof ik dit nieuws?
• Wie heeft er baat bij dat ik dit geloof?
• Kan ik dit verifiëren met betrouwbare bronnen?

De Grote Maanhoax laat zien dat kritisch nadenken tijdloos is. En laten we eerlijk zijn, een vleermuis-mens op de maan is nog altijd minder vreemd dan sommige dingen die je tegenwoordig online tegenkomt.